door Wim Taal

Tweede-Kamerlid Wijnand Duyvendak (GroenLinks) heeft een wetsvoorstel ingediend om te komen tot een Tolwet die het mogelijk moet maken dat wegbeheerders een belasting heffen ter regulering van het verkeer, te vergelijken met de in Londen ingevoerde Congestion Charge. De wens van Duyvendak om te komen tot een verkeersregulerende heffing komt hoofdzakelijk voort uit de toenemende automobiliteit, maar door de tolwet van toepassing te laten zijn op alle motorrijtuigen zal de wet ook leiden tot een tolheffing voor motorrijders. Dit is naar de mening van de MAG een ongewenst gevolg en de MAG bepleit dan ook vrijstelling voor motorfietsen.

In het streven naar minder files en minder verkeerscongestie is de motorrijder volgens de MAG niet het probleem, maar juist een belangrijk deel van de oplossing. In het steeds drukker wordende verkeer is de keuze voor de motorfiets een voor de hand liggende en intelligente keuze. Lange wachttijden, veroorzaakt door files, worden vermeden en motorfietsen staan - anders dan auto's - niet langdurig met een draaiende motor stil in de file. Eenmaal op de plaats van bestemming aangekomen kent de motorrijder niet de parkeerproblemen die de automobilist kent. De motorfiets verdient daarom volgens de MAG een volwassen plaats in het verkeersbeleid en de forens die voor de motorfiets kiest verdient een compliment voor die keuze en geen straf in de vorm van een tolheffing. Duyvendak noemt in de toelichting bij zijn wetsvoorstel Londen en Singapore als voorbeelden van steden waar men goede ervaringen heeft met een verkeersregulerende heffing. Hij vergeet hierbij echter dat zowel Londen als Singapore er voor hebben gekozen om motorrijders niet onder de zelfde noemer te scharen als automobilisten. Motorrijders in Londen zijn volledig vrijgesteld van de Congestion Charge en in Singapore hanteert men een sterk gereduceerd tarief voor motorrijders.

Misverstanden
De voorgestelde Tolwet biedt de minister van verkeer en waterstaat de mogelijkheid om de hoogte van de heffing vast te stellen, en dat betekent dat de minister ook de mogelijkheid krijgt om voor verschillende voertuigcategorieën verschillende tarieven te hanteren. De MAG acht het van groot belang dat de wetstekst hierover geen onduidelijkheid laat ontstaan, waardoor motorrijders in de toekomst afhankelijk zijn van de interpretatie van de wetstekst door de minister. Ervaring met bijvoorbeeld de toltarieven zoals die zijn vastgesteld voor gebruik van de Westerscheldetunnel leren dat, indien de betreffende wet niet nadrukkelijk voorschrijft wat de verschillen in tarieven voor verschillende voertuigcategorieën zijn, dit leidt tot misverstanden en eindeloze discussies over mogelijke interpretaties van de wetstekst. De MAG heeft er bij Wijnand Duyvendak dan ook op aangedrongen om op voorhand nauwkeurig in de Tolwet vast te leggen wat de eventuele (percentuele) verschillen in de tolheffing voor verschillende voertuigcategorieën zijn. De MAG heeft Wijnand Duyvendak geadviseerd om motorrijders geheel vrij te stellen van de voorgestelde tolheffing. Onze bezwaren tegen het huidige wetsvoorstel hebben we ook kenbaar gemaakt aan Joop Atsma, voorzitter van de vaste commissie voor verkeer en waterstaat van de Tweede Kamer.

Tweede-Kamerleden Joop Atsma (CDA) en Wijnand Duyvendak (GroenLinks).

Big brother
Als het gaat over verkeersheffingen wordt nog wel eens vergeten om de burger duidelijk te maken hoe deze heffingen door de weggebruiker moeten worden afgerekend. Natuurlijk, we kunnen heel Nederland volzetten met bemande tolpoortjes, maar het is realistischer om te verwachten dat gezocht zal worden naar technieken die meer bij de 21e eeuw passen. Bij de Congestion Charge in Londen wordt bijvoorbeeld gebruikt gemaakt van een kordon vaste en mobiele camera's die langs alle toegangswegen de kentekenplaten van alle passerende voertuigen fotograferen en vergelijken met de kentekens in de computer. Wie zijn heffing van £5 niet vooraf heeft betaald, krijgt een rekening van £100 thuisgestuurd. Dit camera- en computersysteem wordt in Londen ook gebruikt om weggebruikers op te sporen die hun wegenbelasting niet hebben betaald en het wordt bovendien gebruikt in de opsporing van mogelijke criminelen en terroristen. Een andere mogelijkheid is het gebruik van elektronica die een door het voertuig uitgezonden signaal opvangen en registreren, zoals bijvoorbeeld bij het Duitse ‘Lkw-Maut', een systeem van tolheffing voor vrachtauto's dat per 1 januari jl. in werking is getreden. Voor de automatische registratie en afrekening van de vrachtwagentol is de montage van een zogenaamde On Board Unit (OBU) in de cabine noodzakelijk. De OBU wordt door satellieten gelokaliseerd en vervolgens wordt de exacte positie van het voertuig, samen met andere voertuig- en bedrijfsgerichte gegevens per mobiele verbinding (GSM) aan de centrale voor het rekeningrijden doorgegeven. Het Duitse systeem wordt door velen gezien als de voorloper van een Europees systeem van rekeningrijden voor alle voertuigen. De genoemde technieken zijn natuurlijk prachtig voor degene achter de elektronische kassa, maar ze roepen toch ook veel vragen op over de privacy van weggebruikers. De overheid, of het bedrijf dat is ingehuurd om de heffing te innen, weet immers van iedere voertuig exact waar het is en hoe lang het ergens geweest is. Met gebruik van camera's is ook de bestuurder van het voertuig te identificeren. Voorstanders van camera's en andere volgsystemen verklaren dan ‘Als je niets verkeerd doet, heb je ook niets te verbergen'. Tegenstanders hebben een eigen motto: ‘Ik doe niets verkeerd, dus ik wil niet gevolgd worden'. Aan welke kant van deze scheidslijn je ook staat, je moet je toch serieus afvragen of weggebruikers verplicht mogen worden systemen in of op hun voertuig aan te brengen die het de overheid of anderen mogelijk maakt het voertuig te elektronisch te volgen.

Internationaal
Naast Londen wordt in Groot-Brittannië op meer plaatsen gewerkt met een congestieheffing, zoals in het plaatsje Durham in het noordoosten van Engeland. Hier is een congestieheffing ingevoerd van £2 voor auto's die door het historische centrum willen rijden, maar ook hier zijn motorfietsen vrijgesteld. Navraag bij onze zusterorganisaties in heel Europa toont aan dat er bij hen, anders dan bij de Britten, geen steden bekend zijn waar een congestieheffing is ingevoerd. Wel zijn er steden waar tol wordt geheven voor de aangelegde infrastructuur.

• Het Schotse Edinburgh werkt ook aan de invoering van een congestieheffing en hier zijn de motorrijders op voorhand al vrijgesteld.

• In Noorwegen kent men onder andere in de hoofdstad Oslo een zogenaamde tolring, waar 24 uur per dag moet worden betaald voor het gebruik van de weg per vrachtwagen of personenauto. Ook hier zijn motorfietsen vrijgesteld van de tol.

• In Ierland kent men een aantal tolbruggen, zoals de West Link op de M50-ring van Dublin, de East Link bij het centrum van Dublin en de North Link bij de stad Drogheda, langs de M1 van Dublin naar Belfast. Bij alle drie genoemde bruggen kan contant betaald worden, maar het kan ook elektronisch met behulp van de 'Eazy Pass'. De prijzen: de East Link is gratis voor motoren en kost €1,45 voor auto's, de West Link kost €0,80 voor motoren en €1,80 voor auto's, de North Link tenslotte kost €0,80 voor motoren en €1,60 voor auto's.

• Zweden kent nog geen congestieheffing, maar na de zomer van 2005 begint men met een proef van een jaar in Stockholm, waaraan vooral milieuredenen ten grondslag liggen. Na de proef wordt een referendum georganiseerd om te kijken of er draagvlak is voor een blijvende heffing. Tijdens de proef moet op werkdagen van 06.30 tot 18.30 uur worden betaald per auto (tussen 10 en 20 Zweedse Kronen, met een maximum van 60 Kronen per voertuig per dag). Motorrijders zijn vrijgesteld van de heffing.

Spraakverwarring
Congestieheffing, kilometerheffing, tolheffing, allemaal termen die door elkaar gebruikt worden, maar waarmee niet altijd hetzelfde wordt bedoeld. Laten we de drie meest besproken vormen van heffing eens van dichtbij bekijken:

Kilometerheffing
Een heffing voor het gebruik van auto of motor, waarbij de prijs per kilometer afhankelijk kan zijn van de tijd en/of plaats waar je rijdt. Een kilometerheffing wordt gezien als alternatief voor de huidige vaste belastingen op voertuigen. Voorstanders van een kilometerheffing verwachten een daling van het voertuiggebruik, als gevolg van de verschuiving van de kosten van bezit naar gebruik (de Adviesdienst Verkeer en Vervoer voorspelt bij invoering van een kilometerheffing een vermindering van 14 procent van het aantal gereden kilometers in 2020). Het innen van de heffing kan bijvoorbeeld plaatsvinden door een systeem van elektronische tolpoorten, die een door het voertuig uitgezonden signaal registreren.

Tol voor infrastructuur
Het is mogelijk om voor nieuw aangelegde infrastructuur een tol te heffen, denk maar eens aan de Westerscheldetunnel. De voorwaarden waaraan deze tolheffing moet voldoen worden vastgelegd in een wet. Eén van de voorwaarden is dat het een tijdelijke heffing betreft, met als doel het terugverdienen van de gemaakte kosten voor de infrastructuur. In de Tunnelwet Westerschelde is bijvoorbeeld vastgelegd dat gedurende 31 jaar tol mag worden geheven voor gebruik van de tunnel. Het innen van de heffing kan elektronisch gebeuren, maar ook (bemande) tolpoorten zijn een mogelijkheid.

Congestieheffing
Het meest bekende voorbeeld van congestieheffing is de Londense ‘congestion charge'. Deze congestieheffing maakt het wegbeheerders, gemeenten, provincies en waterschappen mogelijk om een belasting te heffen voor het gebruik van hun wegen. De congestieheffing, zoals voorgesteld in de Tolwet van Tweede-Kamerlid Wijnand Duyvendak, is bedoeld als instrument om het verkeer te reguleren. Ook hier bestaat de mogelijkheid de hoogte van de belasting naar tijd en plaats te variëren. Het innen van de heffing kan elektronisch gebeuren, maar ook hier zijn (bemande) tolpoorten een mogelijkheid.